κτεις

ο (AM κτείς, -ενός)

θαλάσσιο οστρακόδερμο, το χτένι («ἂν δ' οἷον οἱ κτένες κρεῶδες ἔχωσι τὸ πρὸς τῷ μυκτῆρι», Αριστοτ.)

αρχ.

1. όργανο με το οποίο διευθετούνται, ευτρεπίζονται τα μαλλιά, χτένι

2. εξάρτημα τού αργαλειού από το οποίο διέρχονται οι κλωστές τού στημονιού και με το οποίο χτυπιέται το υφάδι, το χτένι

3. όργανο τών γναφέων με το οποίο ξαίνεται το μαλλί

4. ξύλινο, οδοντωτό στο άκρο του, κηπουρικό εργαλείο με το οποίο ισοπεδώνεται το έδαφος ή καθαρίζεται από μικρές πέτρες ή ζιζάνια, η τσουγκράνα

5. το κέρας τής λύρας

6. το ανδρικό και το γυναικείο μόριο ή το εφήβαιο («κτεὶς γυναικεῑος, ὅν ἐστιν εὐφήμως και μυστικώς εἰπεῑν μόριον γυναικεῑον», Κλήμ. Αλ.)

7. επίδεσμος

8. στον πληθ. οἱ κτένες

α) τα δάχτυλα τού χεριού που μοιάζουν με δόντια χτενιού

β) τα τέσσερα μπροστινά δόντια, οι κοπτήρες, οι τομείς

γ) τα πλευρά, τα παίδια

9. επιγρ. πιθ. κοσμήματα με οδοντώσεις, τα οποία φορούσαν στα ενδύματα.

[ΕΤΥΜΟΛ. Η λ. κτείς ανάγεται σε αρχικό τ. ρίζας -*πκτ-εν (πρβλ. λατ. pecten, -inis «κτένα»), με σίγηση τού αρκτικού π-. Ο τ. *πκτ-εν- (< IE *pk-t-) είναι μηδενισμένη βαθμίδα τής ρίζας *pek(t)- «μαδώ, τραβώ μαλλιά» με παρέκταση -εν-.

ΠΑΡ. κτενάς, κτένι(-ον), κτενίζω, κτενωτός

αρχ.

κτενώδης.

ΣΥΝΘ. (Α' συνθετικό) κτενοειδής, κτενοποιός, κτενοπώλης

μσν.

κτενοθήκη. (Β' συνθετικό) αρχ. άκτενος, πεντέκτενος].